This site offers materials from Bende, Katavi Region, Tanzania
IRC & LingDy 2 ILCAA, Tokyo University of Foreign Studies

Tusahule Sibhende

Acknowledgements

This Bende textbook (Tusahule Sibhende / Tuongee Kibende / Let's speak Bende) was originally written and edited by three auhors Yasini MASHAKA, Hamisi KABOKO, and Yuko ABE (published from ILCAA, Tokyo University of Foreign Studies in 2015. ISBN: 978-4-86337-186-6).

Dibaji

Tansania jilina makabhila kusumbe eghana na makumi abhili. Kila kabhila jilina luugha no bhutamaduuni bhwaje. Luugha jya taifa ni Siswahili ghojikotumika hamwi ne Singelisya. Museesi luugha iighana na makumi abhili sya makabhila ni nse, silina maandisi no bhuchapisyaji.

Tanzania ina makabila zaidi ya mia moja na ishirini. Kila kabila lina lugha na utamaduni wake. Lugha ya taifa ni Kiswahili ambayo hutumika pamoja na Kiingereza katika mawasiliano rasmi. Miongoni mwa lugha hizi 120 za makabila ni chache ambazo zina maandishi na uchapishaji.

Contents

Unit		Title (in Bende)	Title (in Swahili)
1	Suula jya nyinanbele	Alfabheti sya Sibhende	Alfabeti za Kibende
2	Suula jya bhubhili	Kwiposya	Kusalimiana
3	Suula jya bhutatu	Kwibhuula	Kujitambulisha
4	Suula jya bhune	Ndaa jimwi	Tumbo moja
5	Suula jya bhutaanu	Malwele	Magonjwa
6	Suula jya mukaagha	Mwisoko	Sokoni
7	Suula jya ndwi	Sihugho sya Kabhende	Nchi za Kabende
8	Suula jya munaane	Monga ghwa Katuma	Mto wa Katuma
9	Suula jya kenda	Mwaka ghwa Sibhende	Mwaka wa Kabende
10	Suula jye ekumi	Misilo sya Sihugho sya Bhughalaba	Miiko ya Bugalaba
11	Suula jye ekumi na jimwi	Kamughenyi kaa kuseesya	Desturi za kusalimiana
12	Suula jye ekumi ne ebhili	Kamughenyi kaa Manywele ghaa muKabhende	Hadithi za Wanyama wa Kabende
13	Suula jye ekumi ne etatu	Bhwenga	Harusi
14	Suula jye ekumi ne ene	Nyimbo sya Sibhende	Nyimbo za Kibende
15	Suula jye ekumi ne etaanu	Kamughenyi kaa Lubhugha ne Nsofu	Hadithi ya Mrarusanda na Tembo
16	Suula jye ekumi na mukaagha	Kamughenyi kee ebhubha lya mukeema	Hadithi ya mwanamke mwenye wivu
17	Suula jye ekumi na ndwi	Mighanyi jya Sibhende	Methali za Kibende

Authors

Yasini MASHAKA

Uune Yasini Masyaka, nankafuukanga mwaka 1961 mukijiji jya Mwese, wilaya jya Mpanda mukoa ghwa Katabhi, Tansania. Mulimo ghwane ni kulima. Ndina mukeema ghumwi na bhaana munaane. Bhaghoosi bhane na bhakeema bhane.

Mimi Yasini Mashaka, nimezaliwa mwaka 1961 katika kijiji cha Mwese wilaya ya Mpanda, mkoa wa Katavi, Tanzania. Kazi yangu ni kilimo. Nina mke mmoja na watoto nane. Wa kiume wanne na wa kike wanne.

Hamisi KABOKO

Uune Hamisi Seifu Kabhoko, nankafuukanga mwaka 1964 mwensi ghwa bhune mukijiji jya Bhughalabha kuKalya, wilaya jya Kighoma mukoa ghwa Kighoma muTansania. Mulimo ghwane ni ghwa kulima. Mukeema ntosile ghumwi, na bhaana tuline ekumi, bhali bhapanga, na bhabhili bhaakafwa, tebhali habhwelelo. Kabhili ndina bheesukulu bhatatu mughoosi no bhakeema bhabhili.

Mimi Hamisi Seifu Kaboko nimezaliwa mwaka 1964 mwezi wa nne katika kijiji cha UgalabaKalya, wilaya ya Kigoma mkoa wa Kigoma, Tanzania. Kazi yangu ni kilimo. Nina mke mmoja, na watoto kumi walio hai na wawili walifariki dunia. Pia nina wajukuu watatu wa kiume na wa kike.

Yuko ABE

Uune Yuko Abe, nankafuukanga mwaka 1974, mulugho lwa Nase, mumukoa ghwa Kagoshima, musihugho sya Japani. Nankahwanga Chuo Sikulu sya Masomo ghaa Sigheeni muTokyo. Ndikusoma maghambo ghaa luugha jya Sibhende. Mulimo ghwane ni bhwalimu bhwa maghambo ghaa luugha.

Mimi Yuko Abe, nimezaliwa mwaka 1974, mjini Nase, mkoa wa Kagoshima nchini Japani. Nimemaliza Chuo Kikuu cha Masomo ya Kigeni Tokyo. Ninasoma Isimu ya Lugha ya Kibende. Kazi yangu ni ualimu wa Isimu ya lugha.

Shukrani

Mchoraji : Bw. Hashim Seif KABOKO
Waigizaji : Mwl. Mnyihunga Jumanne Mwelela, Bi. Faustina P. Lumalisha, Bi. Nzuhula Shomari
Wasomaji wa prufu : Bi. Agatha Nyundo, Dkt. Shani Omari

Vitabu vya Rejea

Mdee, James S., na John G. Kiango (2008). Kamusi ya Wanyama. Dar es Salaam. Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili.
Mwengerano, Anderson M.J., Nestory D. Kipfumu, na Pamphili Chubwa (1997). Tugaanire Mugiha, Tuzungumze katika Kiha. Finland-Tanzania Friendship Society and Ministry of Education (Finland).
SIL-International (2012). “Mighaɲi Ja Sibhēnde, Methali za Kibende” Toleo la Majaribio, Huduma ya Kutafsiri Biblia na Kuendeleza Lugha za Asili, Mpanda.
TUKI/TATAKI (Taasisi ya Uchunguzi wa Kiswahili, Taasisi ya Taaluma za Kiswahili, Chuo Kikuu cha Dar es Salaam) (2012). Kamusi ya Kiswahili Sanifu. Toleo la 3. Oxford University Press.