This site offers materials from Bende, Katavi Region, Tanzania
IRC & LingDy 2 ILCAA, Tokyo University of Foreign Studies

Unit 14

Suula jye ekumi ne ene

Nyimbo sya Sibhende / Nyimbo za Kibende

Bhujeghe / Uwindaji

	Majoobha, bhaama lole, Kansi majoobha ghalina mulyo ghwaje, Majoobha twakalima, Ooghwe kaghwansanya, libhaalibha, Ooghwe kaghwansanya, hengenyala, Ooghwe kaghwansanya, sankaghila, Ooghwe kaghwansanya, libhaalibha.
	Karanga, akina mama angalia, Kumbe, karanga zina utamu wake, Karanga tumeshalima, We, tucheze ngoma, tangatanga, We, tucheze ngoma, kaa kokote, We, tucheze ngoma, tembea, We, tucheze ngoma, tangatanga.

	Ngulubhanda bhaamaajo, Ngulubhanda wakajisangana, Jya mutwe kati ibhwe.
	Tembo mkubwa kina mama, Tembo mkubwa ukimkuta, Ana kichwa kama jiwe.

Bhujeghe / Uwindaji

Bhwami / Utemi

	Ghwamufula kumughongo, kunabhe ekwe bheenaanee.
	Wamwogeshe mgongoni, Kuna uchafu wenzangu.

	Kang’anyange kang’anyange, Mwe bhalughanyina, mulughanyina.
	Njooni njooni, Nyie jamaa zangu, jamani.

Bhufumo / Uganga

	Tunduka, Tulole ghwa mighabho.
	Tokea, Tuone (mtoto) wa mizimu.

Bhufumo / Uganga

Bhukota / Ukunga

	Nantelekusyanga kulola, Bhaama bhukwe nsyalya, Kubhasimu nanfwa tuimamba, Nenkali hansi, Twakasusu mulanda, Nantelekusyanga kulola.
	(Wimbo huu uwimbwa wakati wa harusi) Nimefunua kuona, Akina mama, mkwe bado sijala, Kwenye mizimu nimekufa na mamba, Nikawa chini, Tumechuchumaa chini maskini, Nimefunua kuona.

Munyaghilo / hadithi zinazoimbwa

Munyaghilo ghwa Ng'ondo

Nhuliike bhalikumbala “Kandaghana, sangwa usiikile kuja kuNg’ondo bhaleke.” Bhambale. Telukoobhambilwa ngoma no omwe. Bhanyenyi bhaahita nsila mwamulombela “Kapumputika Wamulimantete, alaakuleebhula ghoghaalubhuuni.” Bhaamuke esye bhaabhiti Siigho Bhaghwakahasa, Bhaaghwamahindi bhaaja katoolwa kuNg’ondo, bhaakuleko osye. Mukamba kabhwifumbate. Ghwengaje no oghwe, bhalookughaja jiholwa na jindi. Bhanya Ng’ondo bhomukoojila.

Hadithi ya Ng’ondo
Nasikia wananisema “Kandaghana uanze ukome, kwenda Ng’ondo waache.” Waniseme. (Wimbo) hutengenezewi ngoma na nyie. Wageni wakapita njia mwaambie “Kapumputika Wamulimatete, atarudisha nyumbani kwao.” Wake wa baba yake akina binti Siigho Bhagwakahasa (Mabinti wa pacha mdogo), akina Wamahindi walienda kuolewa Ng’ondo, wakaacha baba yake huku. Mkamba amebaki amejikunja kwa huzuni. Usinichukie, watakuchukia walilolifanya na mwenzie. Watu wa Ng’ondo ndivyo mnavyofanya.

Munyaghilo ghwa ajaali jya ndeghe kuMwese(1964)

Mighabho jikoohuuma, nhuliike kuMwese bhokwakabhila.
Bhaakala bhaane Alusyula kusingwa naalikuhilula milambo bhaasyungu bhatatu. Bhakafwile Holdamu na kaana kaaje bheefumbeete. Bhwana Nyama, mapoolu ghaamupoota. Alikumalila kalunde.
Kunyionga malibha, ndeghe jyahuni jyaja kufunka mulilo bhwa bhune. Mwana Malulanga bhwakafwiile lwa kusomaghulwa. Malulanga bhwalikulila ndiilo syakama. Bhaabhulagha nsimba lyaje bhaamulya bhununu. Mwana ghwa nsimba mwisukulu Katambama ghwa Mikulo Katambama. Malulanga isomang’ombe lufu loolu lwamulya.

Hadithi ya ajali ya ndege ya Mwese (1964)
Mizimu imechukia, nasikia Mwese ndiyo kumekucha.
Jamaa zangu, Alshula ameshindwa, anageuza maiti wazungu watatu. Walikufa Holdam na mtoto wake wameshikiliana. Askari wa Wanyama Pori mapori yamemshinda. Anafikiria haendi.
Anazunguka tu, ndege imepata matatizo ikaanza kutoa moto kwa nje. Mtoto wa Malulanga (mzimu) alikufa kifo cha kuchomwachomwa. Malulanga analia machozi yanakauka.
Wameua simba wake mkubwa, wamemla kimyakimya. Mtoto wa simba mjukuu, Katambama wa Mikulo, Katambama. Malulanga somang’ombe (aina ya ndorobo), (kifo) hiki kimemla. (Malulanga amechomwachomwa na mikuki kama amechomwa na somang’ombe).