This site offers materials from Bende, Katavi Region, Tanzania
IRC & LingDy 2 ILCAA, Tokyo University of Foreign Studies

Unit 7

Suula jya ndwi

Sihugho sya Kabhende / Nchi za Kabende

Uufwe Bhabhende, sihugho sya kumwetu ni sya Mpanda mpaka twakasanga Tanganyiika jya Kighoma. Twakasansikana na Bhatongwe kumwi na Bhaha.
Uufwe Bhabhende mila jyetu ni jya kupeela. Kupeela kuli kabhila singi. Kabhila jimwi mughaagho ni jya Bhahiigha-nyama-sya-mwisala. Manywele ghaa mwisala ghalina kabhila singi.
Kabhila jindi mughaagho ni jya manywele ghakooliibhwa tue bhusila kupeelwa. Jindi ni jya manywele ghakooliibhwa, ghanapeelwa kubhwami; Nsofu, Nsimba, ne Ngwe.
Uufwe Bhabhende kubha tulikuteeka nyama sya mpeesi, tetukoohemba mulilo ghwa sitaalamu. Tukoohemba na bhulindi. Gho mulilo ghwa Sibhende. No kubha twahwa kulya, tetukoonyaaghila ne sabhuuni. Ni musilo.

Sisi Wabende, tunaishi Mpanda tunapakana na ziwa Tanganyika la Kigoma. Tumechanganyika na Watongwe pamoja na Waha.
Sisi Wabende mila yetu ni kutambika. Kutambika kuna makundi (mafungu, migawanyiko) mengi. Kundi la kwanza kati ya hayo ni wawindaji wa wanyama pori. Wanyama pori wana makundi mengi nayo.
Kundi lingine kati ya hayo ni la wanyama wanaoliwa tu bila kutambikiwa. Lingine ni la wanyama wanaoliwa na kutambikiwa kwa mtemi.
Sisi Wabende, kama tunapika nyama za tambiko, hatukoki moto wa kitaalamu. Tunakoka na mti wa kuwashia moto. Ndiyo moto wa Kibende. Kama tukimaliza kula, hatunawi na sabuni. Ni mwiko.

picha kutoka SIL International "The Bantu Languages of Africa"(2001)

Kabhende - Mukoa ghwa Katabhi /Nchi ya Wabende - Mkoa wa Katavi

Maghambo mahya /Msamiati

bhulindi	aina ya mti wa kuwashia moto
-hemba mulilo	-koka, -washa moto
iinywele, manywele	mnyama, wanyama
iisala	pori
-lya	-la
mpeesi	tambiko
muhiigha-nyama-sya-mwisala	mwindaji wa wanyama pori
musilo, misilo	mwiko, miiko
mwami	mtemi
-nyaagha	-nawa, -oga
-sansikana	-changanyika
sihugho, fihugho	nchi
-teeka	-pika